Temple or sanctuary

                                                           Temple or sanctuary

                                                                            Tapınak veya mabet

             

ancient A temple, temple or early Christian church.

eski Bir tapınak, tapınak veya erken Hıristiyan Kilisesi.

Göbeklitepe or Göbekli Tepe is the world's oldest known cult building community located near Örencik Village [1], approximately 22 km northeast of the city center of Şanlıurfa. [2] The common feature of these structures is that 10-12 obelisks of T shape are arranged in a round plan and the walls are built with stone walls. In the center of this building, two higher-height obelisks are placed mutually. On most of these obelisks, human, hand and arm, various animals and abstract symbols were depicted by embossing or carving. [3] The motifs in question were used extensively to be an ornament in places. This composition is thought to express a story, a narrative or a message. [4] Bull, wild boar, fox, snake, wild ducks and vulture are the most common motifs in animal motifs. [3] It is defined as a cult center, not a settlement. It is understood that the cult buildings here were built by the last groups of hunters who were close to the transition to production - agriculture and animal husbandry. [5] In other words, Göbekli Tepe is an important cult center for hunter-gatherer groups with a highly developed and deepened belief system in the environment. [6] In this case, it is suggested that the earliest use of the region dates back to the A phase of the Pottery Neolithic Age (PPN, Pre-Pottery Neolithic) (9.600-7.300 BC), that is at least 11.600 years ago. [3] However, it is not possible to date the oldest activities in Göbekli Tepe for now, but considering these monumental structures, it is thought that it has a history dating back to the Paleolithic Age, dating back a few millennia to epipaleolithic. [2] [7] It is understood that the use of Göbekli Tepe as a cult center continued until around 8 thousand BC, and it was abandoned after these dates and not used for other or similar purposes. [8]

All these and the monumental architecture unearthed during excavations make Göbekli Tepe unique and special. In this context, it was included in the World Heritage temporary list by UNESCO in 2011 and entered the permanent list in 2018. [9]

The obelisks in question are interpreted as stylized human sculptures. Especially the human hand and arm motifs in the body of the D structure of the central obelisks eliminate any doubts about this issue. Therefore, the "obelisk" concept is used as an auxiliary concept that does not specify a function. Essentially, these "obelisks" are stylized sculptures that depict the human body in three dimensions. [10]

Some sculptures and stones unearthed during the excavations here are exhibited in the Sanliurfa Museum. [11]

Göbeklitepe veya Göbekli Tepe, Şanlıurfa il merkezinin yaklaşık olarak 22 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında[1] yer alan dünyanın bilinen en eski kült yapılar topluluğudur.[2] Bu yapıların ortak özelliği, T biçimindeki 10-12 dikilitaş yuvarlak planda dizilmiş, araları taş duvarla örülmüştür. Bu yapının merkezinde daha yüksek boyda iki dikilitaş karşılıklı olarak yerleştirilmiştir. Bu dikilitaşların çoğu üzerinde insan, el ve kol, çeşitli hayvan ve soyut semboller, kabartılarak veya oyularak betimlenmiştir.[3] Söz konusu motifler yer yer bir süsleme olamayacak kadar yoğun olarak kullanılmıştır. Bu kompozisyonun bir öykü, bir anlatım veya bir mesaj ifade ettiği düşünülmektedir.[4] Hayvan motiflerinde boğa, yaban domuzu, tilki, yılan, yaban ördekleri ve akbaba en sık görülen motiflerdir.[3] Bir yerleşim yeri değil, kült merkezi olarak tanımlanmaktadır. Buradaki kült yapılarının üretime geçiş aşamasına -tarım ve hayvancılığa- yakın olan son avcı grupları tarafından inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.[5] Diğer anlatımla Göbekli Tepe, çevredeki oldukça gelişmiş ve derinlik kazanmış bir inanç sistemine sahip olan avcı-toplayıcı gruplar açısından önemli bir kült merkezidir.[6] Bu durumda bölgenin en erken kullanımının Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’ın (PPN, Pre-Pottery Neolithic) A evresine (MÖ 9.600-7.300), yani günümüzden en azından 11.600 yıl öncesine dayandığı ileri sürülmektedir.[3] Bununla birlikte Göbekli Tepe'deki en eski faaliyetleri tarihlendirme olanağı şimdilik yok, fakat bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ'a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, epipaleolitike kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir.[2][7] Göbekli Tepe'nin bir kült merkezi olarak kullanımının MÖ 8 bin dolaylarına kadar devam ettiği, ve bu tarihlerden sonra terk edildiği, başka veya benzer amaçlarla kullanılmadığı anlaşılmaktadır.[8]

Bütün bunlar ve kazılarda ortaya çıkarılan anıtsal mimari, Göbekli Tepe'yi eşsiz ve özel yapmaktadır. Bu bağlamda UNESCO tarafından 2011'de Dünya Mirası geçici listesine alındı ve 2018'de kalıcı listeye girdi.[9]

Söz konusu dikilitaşlar, stilize insan heykelleri olarak yorumlanmaktadır. Özellikle D yapısı merkez dikilitaşlarının gövdesinde bulunan insan el ve kol motifleri, bu konudaki her türlü şüpheyi ortadan kaldırmaktadır. Dolayısıyla "dikilitaş" kavramı, işlev belirtmeyen yardımcı bir kavram olarak kullanılmaktadır. Esasen bu "dikilitaş"lar, insan vücudunu üç boyutlu olarak betimleyen stilize tarzda yontulardır.[10]

Buradaki kazılarda çıkartılan bazı heykel ve taşlar Şanlıurfa Müzesi'nde sergilenmektedir.[11]